|
..::
BAĞLAMA
( SAZ ) ::..
Bağlama
ve ailesi sazlarını
tanıyabilmek
için
önce
bu sazların
atası
olarak bilinen Kopuz`un
tanınması
gerekiyor. İnsanlar
su kabağının
üst kısmına
ince deriler gerdirip sap ilave etmişler
ve kiriş
tellerini deri üzerinden
geçirmek
sureti ile sesin daha net çıkmasını
sağlamışlar. Yay
ile çalınanlara
IKLIĞ
parmak veya mızrap
türünden maddelerle çalınan
türlerinede KOPUZ adını
vermişler.
Iklığ
yaylı
sazların
Kopuz
ise mızraplı
sazların
atası
olarak bilinmektedir. Kopuz sonraları
su kabağı
yerine armudumsu şekilde
ağaçlardan
oyularak yapılmış, üzerine
yine deri gerilmiş
kiriş
teller takılarak
uzun yıllar
çalınmış, daha
sonralarıda
derinin yerini ağaç, kiriş
tellerinin yerini ise metal teller almıştır.
Mızraplı
sazların
atası
olarak bilinen KOPUZ, Türkler`in
en eski sazlarından
biridir. En az 1500 Yıl
kullanılmış
olan bu ünlü mızraplı
saz, bugün yerini Anadolu`da
Bağlama
ve ailesi sazlarına
bırakmış
olmakla beraber, ORTA ASYA ve SİBİRYA
Türkleri
tarafından
halen kullanılmaktadır. Bağlama`nın
ses sahası 2,5 oktav olup ses tablosu üzerine yapıştırılan
ilave perdeler ile ses sahası 3 oktav`a kadar çıkarılabilir.
Bağlama
ve ailesi sazlarını
büyükten küçüğe
aşağıdaki
gibi sıralayabiliriz.
MEYDAN SAZI
Meydanlarda çalınmasından
dolayı
Meydan Sazı
denilmiştir.
12
teli bulunması
nedeniyle bazı
yörelerde 12 telli saz da denilmektedir. Meydan Sazı
bağlama
ailesi`nin
en büyük sazıdır. La
sesine akort edilir. Form boyu 52,5cm, sap boyu 70cm, tel boyu 112cm, form
eni ve derinliği
31,5cm´dir. En ince teli 0,35 – 0,40 numaradır. Çoğunlukla
kalın bam telleri kullanılır.
DİVAN SAZI
Meydan sazından biraz daha küçüktür. Dokuz telli yada yedi telli olarak
kullanılır. Meydan sazından dört ses daha tiz akort edilir. Form boyu
49cm,sap boyu 65cm,tel boyu 104cm, form eni ve derinliği 29,5cm´dir
BAĞLAMA
Adını alan aile`nin temel sazıdır. 17-24 perdesi
vardır. Meydan Sazından bir oktav, Divan Sazından ise beş ses daha
tizdir. 6-9 tel takılır. Alt telleri La sesine akort edilir. Düzen
değişikliklerin- de orta ve üst tellerin akortları değiştirilir. Form boyu
42cm, sap boyu 55cm, tel boyu 88cm, form eni ve derinliği 25cm´dir.
Bağlama yapım itibariyle sert ve zamanla şekil değiştirmeyen ağaçlardan
imal edilir. Genellikle Dut, Gürgen, Kestane, Ardıç Karaağaç, Ceviz gibi
ağaçlardan yapılır. Göğüs bölümünde kullanılan ağaçlar ise akustiği daha
güzel elde etmek için Köknar, Çam, Ladin gibi ağaçlardır. Bağlama`nın
sap kısmında ise Gürgen, Akgürgen, Ardıç veya Ceviz gibi sert ağaçlar
kullanılır.
Bağlama`dan ses çıkarabilmek için gövdesini
dizimizin üzerine koyar ve mızrapla ( tezene ) tellere dokunuruz. Perdelere
basarakta değişik nota seslerini elde ederiz.
Bunun yanında bağlamanın tellerini çesitli seslere göre
ayar- lamaya` da
DÜZEN denilir. Düzenler bir ezginin bağlamadaki gerek tavır ve gerekse
çalınış özelliğini ifade eder. Aynı ezgiyi başka bir düzenle icra
edebildiğimiz halde esasen ahengi değişir. Bazı ozanlarımız kendilerine
göre düzenler kullanmış- lardır. Zaten düzen adlarınn bir kısmı`nın
Ozanların ismini aldığını görmekteyiz.
Bağlama`da düzenleri yedi ayrı şekilde
ayırabiliriz,
1. Normal Düzen ( Bozuk düzen yada Karadüzen dendiği de
görülmektedir. )
2. Bağlama Düzeni ( Aşik Veysel Düzeni veya Veysel Düzeni
dendiği`de görülmektedir. )
3. Misget Düzeni
4. Füdayda Düzeni
5. Müstezad Düzeni
6. Abdal Düzeni ( Bozlak veya Avsar Düzeni dendiği`de
görülmektedir. )
7. Cura Düzeni
AŞIK
SAZI
Aşıkların ( Halk Ozanlarının ) çalmış oldukları bağlamaya Aşık Sazı
denilmektedir. Normal bağlama`ya göre sapı daha kısadır. 13- 15 perdesi
vardır, dip perdesi ( RE ) değil DO`dur. 6-9 telli olarak kullanilir.
TANBURA
Bağlama`dan daha küçüktür. Divan sazından bir oktav tizdir ve divan
sazının curası olarak bilinir. Bağlama`dan da dört ses daha tizdir. Alt
( RE ), orta (Do) seslerine akort edilir. Form boyu 38cm sap boyu 50cm, tel
boyu 80cm, form eni ve derinliği 22,8cm´dir.
BAĞLAMA CURASI
La
sesine akort edilir. Bağlama`dan bir oktav, Tanbura`dan ise beş ses daha
tizdir. Form boyu 26,5cm, sap boyu 35cm, tel boyu 56cm, form eni ve
derinliği 15,5cm´dir.
TANBURA CURASI
Re
sesine akort edilir. Tanbura`dan bir oktav, Bağlama curasından dört
ses daha tizdir. Form boyu 22,5cm, sap boyu 30cm,form eni ve derinliği
13,5cm´dir.
|
Bağlama 
